به دلایل تاریخی مختلف، از ایام دور بخشی از جمعیت شیعیان اسماعیلی در شرق آفریقا و از جمله در تانزانیا زندگی می کردند. فعالیت­های نظام ­مند اجتماعی- اقتصادی آقاخانی­ها در تانزانیا حدود یکصد و بیست سال قبل با افتتاح اولین مدرسه دخترانه آقاخان در زنگبار (سال ۱۹۰۵) به دستور سلطان محمد شاه[۱] (آقاخان سوم) آغاز شد. اما این فعالیت­ها با تأسیس «شبکه ­ی توسعه­ ی آقاخان[۲] » توسط کریم آقاخان چهارم بسیار توسعه یافت. کریم آقاخان دوران کودکی اش را در شرق آفریقا (نایروبی – کنیا) گذرانده است و به سبب علاقه اش به این خطه، سرمایه گذاری­های بین­ المللی بسیار زیادی را در کشورهای شرق آفریقا از جمله تانزانیا انجام داده است.

در حال حاضر مهمترین سرمایه گذاری­های شبکه ­ی توسعه ­ی آقاخان در تانزانیا عبارتست از:

1. سرمایه گذاری های اقتصادی؛ برنامه های توسعه اقتصادی شبکه، با نام صندوق توسعه ی اقتصادی آقاخان[۳] امور مالی، توریسم و صنایع را دنبال می کند. برخی از مهمترین سرمایه گذاریهای اقتصادی شبکه­ی توسعه­ی آقاخان در تانزانیا عبارتند از:
   1. شرکت رسانه­ای موانانچی؛ صندوق توسعه ی اقتصادی آقاخان در سال ۲۰۰۲ با خرید سهام شرکت رسانه ای ام وانانچی[۴] وارد عرصه ی رسانه ای تانزانیا شد. در حال حاضر این شرکت نشریات زیر را منتشر می کند:

1. روزنامه ی موانانچی[۵] ؛ هم اکنون پرتیراژترین روزنامه به زبان سواحیلی در تانزانیا است.
2.  روزنامه ی سیتیزن[۶] ؛ هم اکنون پرتیراژترین روزنامه به زبان انگلیسی در تانزانیا است.
3. روزنامه ی موانا اسپوتی[۷] ؛ هم اکنون پرتیراژترین روزنامه ی ورزشی در تانزانیا است.

بنابراین مهمترین روزنامه ی انگلیسی، سواحیلی و ورزشی تانزانیا در اختیار شبکه ی توسعه ی آقاخان است.

1. 2. شرکت بیمه ای Jubilee Allianz؛ گروه بیمه ای جوبیلی[۸] از دهه ی ۱۹۳۰ برای ارائه بیمه عمر و بیمه عمومی در شرق آفریقا تأسیس شد. در سال ۲۰۲۱ گروه بیمه وارد شراکت با شرکت آلیانز شد و با نام جوبیلی آلیانز فعالیت خود را در شرق آفریقا از جمله تانزانیا ادامه می دهد.
   3. سرمایه گذاری های توریسم و گردشگری؛ شبکه­ی توسعه­ی آقاخان از دهه ی ۱۹۹۰ با ساخت و بازسازی هتل‌ها، استراحتگاه‌ها و اقامتگاه‌ها در بخش توریسم و گردشگری در زنگبار و بخش اصلی تانزانیا سرمایه گذاری کرد. معروفترین هتل دارالسلام (هتل سرنا) متعلق به شبکه ی توسعه ی آقاخان است.
   4. بانک تراست دیاموند[۹] ؛ این بانک با سابقه ی ۷۰ سال فعالیت در شرق آفریقا دارای ۱۳۵ شعبه در کنیا، تانزانیا، اوگاندا و بوروندی است.
   5. کمک­های خود اشتغالی؛ شبکه­ی توسعه­ی آقاخان با همکاری سازمان آقاخان[۱۰] تلاش می کند، فعالیت­هایی را در مناطق کم برخوردار تانزانیا داشته باشد. این برنامه­ها معمولا از طریق گروه خدماتی منطقه محور[۱۱] انجام می شود. پرداخت وام برای خرید ابزار و کود کشاورزی و مشاغل کوچک یکی از این برنامه ها است.
   6. حضور در بخش صنایع؛ بخش خدمات توسعه ی صنایع[۱۲] در شبکه­ی توسعه­ی آقاخان به این امور می پردازد.   کارخانه ی ساخت چرم موشی[۱۳] ، کارخانه ی چاپ و بسته بندی تی ال ال تانزانیا[۱۴] ، شراکت در کابل های زیردریایی سی کام[۱۵] ، شرکت فراوری محصولات کشاورزی فریکوگن[۱۶] و ... از جمله شرکتهای صنعتی وابسته به شبکه ی توسعه ی آقاخان در تانزانیا است.
2. سرمایه گذاری­های سلامت و بهداشت؛ شبکه ی توسعه ی آقاخان فعالیت های سلامت و بهداشت در تانزانیا را از سال ۱۹۲۹ شروع کرده است و این برنامه ها تحت خدمات سلامت آقاخان[۱۷] انجام می گیرد. برخی از این سرمایه گذاری­ها عبارتست از:
   1. بیمارستان ۱۷۰ تخت خوابی که خدمات بهداشتی و درمان را در کلاس جهانی و البته بسیار گران در دارالسلام ارائه می کند.
   2. ده­ها مرکز درمانی، زایشگاه، خانه ی بهداشت، مراقبتهای سالمندی  در شهرهای مختلف تانزانیا

بر اساس اطلاعات پایگاه شبکه ی توسعه ی آقاخان، بخش سلامت و بهداشت از بزرگترین بخشهای سرمایه گذاری در تازانیا است که نزدیک به یکهزار پرسنل دارد. همچنین با همکاری دولت، خدمات رایگان مادر و کودک در بسیاری از مراکز ارائه میشود.

3. سرمایه گذاری در آموزش و تحصیلات؛ قدیمی­ترین خدمات شبکه ی توسعه ی آقاخان در تانزانیا در بخش آموزش است که هم اکنون بخش خدمات آموزشی آقاخان[۱۸] این فعالیت­ها را ساماندهی می کند. بخشی از این فعالیت­ها در تانزانیا عبارتند از:
   1. مدارس مهد کودک، ابتدایی و دبیرستان؛ این مدارس در زنگبار، دارالسلام و جنوب تانزانیا است و هر دو نظام آموزشی «بین المللی» و «تانزانیایی» را ارائه می دهد.
   2. تحصیلات آموزش عالی؛ مهمترین مراکز فعال در این باره عبارتند از:
      1. دانشکده ی مامایی و پرستاری؛ این دانشکده در دارالسلام واقع شده است وتا کنون ۷۵۰ فارغ التحصیل داشته است.
      2. موسسه ی آموزش عالی آقاخان[۱۹] ؛ این موسسه هم اکنون کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی را به همراه دوره های کوتاه تربیت مربی در دارالسلام برگزار می­کند. یک دانشکده بزرگ هنر و علوم در آروشا (شمال تانزانیا)، با ظرفیت پذیرش  ۳۰۰۰ دانشجو در حال ساخت است.
      3. دانشکده تخصصی پزشکی؛ با همکاری بیمارستان آقاخان، در سه رشته­ی پزشک خانواده، جراحی و داخلی به صورت تمام وقت (چهارساله) رشته های تخصصی پزشکی را ارائه می کند.
      4. مرکز پژوهشی های آب و هوا و محیط زیست اروشا[۲۰] ؛ این مرکز بزرگ پژوهشی در زمینی به مساحت ۴ هزار متر در اروشا، با همکاری دانشگاه سایمون فریزر کانادا در سال گذشته (ابتدای سال ۱۴۰۲)، افتتاح شد تا میزبان دانشجویان و اساتید از تانزانیا و دیگر کشورها باشد.

علاوه بر این مراکز، شبکه ی توسعه ی آقاخان همکاری های مختلفی با مدارس دولتی تانزانیا در زمینه های مختلف آموزشی، بهداشتی و کمک مربی دارد.

4. سرمایه گذاری در سایر امور؛ از جمله برنامه های مختلف برای بهبود فعالیتهای کشاورزی و نیز مرمت آثار تاریخی.

شبکه ی توسعه ی آقاخان در سال ۱۹۹۱ برای رسمیت بخشی به فعالیت های گسترده ی خود توافقنامه ای با دولت تانزانیا امضا کرد.

نکات زیر در رابطه با فعالیتهای آقاخانی­ها در تانزانیا قابل توجه است:

1. با توجه به نفوذ بسیار زیاد سیاسی، رسانه ای و اقتصادی، این شبکه ارتباط بسیار نزدیکی با دولتمردان تانزانیا دارد و دولت نیز تقریبا در همه ی برنامه های رسمی آنها، نماینده­ای را از طرف رئیس جمهور کشور می فرستد. سال گذشته (۱۴۰۱)، دولت تانزانیا یکی از خیابانهای مهم دارالسلام را به نام «خیابان آقاخان» نامگذاری کرد.
2. تمام فعالیت های اجتماعی اقتصادی آقاخانی­ها در تانزانیا تحت عنوان «شبکه­ی توسعه­ی آقاخان» انجام می شود که به آن اشاره شد. لکن این تمام داستان نیست. اسماعلیان فعالیتهای مذهبی خود را از طریق «جماعت خانه ها و مساجد» خود انجام می دهند. آنها در تانزانیا چندین مسجد و ساختمان بزرگ چند طبقه برای مراسم و فعالیتهای خود دارند. برخی نشست ها و همایش های مربوط به شبکه­ی توسعه­ی آقاخان  و نیز دروه های کوتاه مدت مطالعات دینی تحت اشراف موسسه ی مطالعات اسماعیلیه[۲۱] نیز در همین جماعت خانه ها برگزار می شود.
3. وجه مشترک بسیاری از خدماتی که شبکه­ی توسعه­ی آقاخان ارائه می کند این است که کیفیت بسیار بالایی دارند و البته گران هستند و بسیاری از مردم تانزانیا توان مالی استفاده از این خدمات را ندارند. به طور مثال هزینه­ی ویزیت پزشک عمومی در بیمارستان آقاخان دارالسلام حدود ۳۰ دلار است. هفته ی گذشته (جمعه؛ ۲۶ آبان ماه) در اجتماع شبکه ی توسعه ی آقاخان با دیگر مسلمانان تانزانیا، نماینده­ی رئیس جمهور تانزانیا از مسوولان بیمارستان آقاخان درخواست کرد هزینه ها را کاهش دهند تا امکان استفاده از خدمات پزشکی برای مردم بیشتری فراهم شود.
4. اسماعیلیان تفکر تکثر گرایی اسلامی و جدایی دین از سیاست را نمایندگی می کنند و موسسه ی توسعه ی آقاخان در تانزانیا نیز وانمود می کند، هیچ موضع گیری سیاسی ندارد و صرفا خدمات انسان دوستانه در کشور ارائه می کند، ولی روزنامه ی پرمخاطب آنها (The Citizen) در حوادث بعد از عملیات طوفان الاقصی، همراهی زیادی با دولت اسرائیل نشان داد و نه تنها نسبت به جنایات اسرائیل در تانزانیا ساکت بود، بلکه در مقالات زیادی جانبدارنه از اسرائیل حمایت می کرد. یکی از سایت های مهم اسماعیلیان[۲۲] بعد از عملیات طوفان الاقصی، در ضمن مقاله ای دیدگاه های کریم آقاخان را درباره ی فلسطین جمع آوری کرد و تأکید نمود که کریم آقاخان اگر چه دوست ندارد درباره ی این مسائل سیاسی صحبت کند ولی از ایده ی دو کشور مستقل فلسطین و اسرائیل حمایت می کند و بعد این پیشنهاد شیطنت آمیز کریم آقاخان را منتشر کرد که یکی از شروط صلح، این است که کشورهای شیعه نیز اسرائیل را به رسمیت بشناسند؛ در حالی که همه دیدم در قرارداد اسلو که یاسر عرفات، حاضر شد «راهبرد مقاومت» در برابر رژیم جعلی صهیونیستی را کنار گذاشته و این رژیم را به عنوان کشور اسرائیل به رسمیت شناخت، نه تنها اسرائیل، کشور فلسطین را به رسمیت نشناخت، بلکه به تزویر از این قرارداد برای فرایند عادی سازی با دیگر کشورها استفاده کرد و حملات وحشیانه ی خود علیه مردم مظلوم فلسطین را گسترش داد.                                                 ------- تالیف :محسن معارفی